Prodhimi dhe kërkesa e tregut Europian për kulturën e shalqinit

Eksporti i shalqinit nga Shqipëria ka shënuar rritje pozitive vitet e fundit. Shqipëria ka kushte të favorshme klimatike për kultivimin e shalqinit, duke përfshirë një klimë mesdhetare, një klimë të përshtatshme të ngrohtë që fillon nga muaji Prill dhe vazhdon deri në Tetor. Kultivimi i shalqinit  është pjesë e sektorit bujqësor në Shqipëri dhe është zhvilluar nëpërmjet fermerëve të vegjël, bizneseve familjare dhe fermerëve që operojnë në sipërfaqe të mëdha.

Shqipëria ka qenë në gjendje të shfrytëzojë këto kushte për të zhvilluar një nënsektor konkurrues me eksportet e shalqinit. Një pjesë e prodhimit të bostanoreve eksportohet në tregjet rajonale dhe ndërkombëtare, duke kontribuar në rritjen e ekonomisë vendase. Prodhimi i shalqinit në Shqipëri ka një rritje në 3 vitet e fundit, që sipas referimeve të INSTAT, në vitin 2021 ka arritur një prodhim prej 270,994 ton.

Shqipëria eksporton shalqinj kryesisht në vendet fqinje në rajonin e Ballkanit, duke përfshirë Kosovën, Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe Serbinë. Këto vende janë gjeografikisht afër dhe kanë kërkesa për fruta të freskëta, veçanërisht gjatë stinës së verës, e lidhur kjo edhe me turizmin.

Nisur nga të dhënat e eksporteve rezulton se vetëm 14% e prodhimit kombëtar kalon në kanalet e eksportit, dhe pjesa tjetër është për konsum kombëtar. Një nga avantazhet e eksportit të shalqinit nga Shqipëria është afërsia me këto tregje rajonale, gjë që redukton kostot e transportit dhe mundëson lëvrim të shpejtë, duke siguruar freskinë dhe cilësinë e produktit. Vitet e fundit, fermerët dhe eksportuesit shqiptarë janë fokusuar në përmirësimin e cilësisë së shalqinit të prodhuar, në mënyrë që të përmbushin kërkesat e tregjeve ndërkombëtare. Kjo përfshin përdorimin e praktikave moderne bujqësore, të tilla si cilësia e fidanit, varitetet, zbatimi i sistemeve të ujitjes dhe zbatimi i masave të kontrollit të cilësisë gjatë gjithë procesit të prodhimit.
Zhvillimi i marrëdhënieve të forta me importuesit Europian apo Rajonal si dhe krijimi i zinxhirëve të besueshëm të furnizimit janë gjithashtu thelbësore për eksportet e qëndrueshme të shalqinit nga Shqipëria.
Europa është një treg i rëndësishëm për vendet prodhuese të shalqinit për shkak të kërkesës së lartë për fruta të freskëta gjatë stinës së verës. Disa vende Europiane mbështeten në importet e shalqinit për të përmbushur kërkesat e konsumatorëve, veçanërisht vendet me klimë më të ftohtë që nuk mund ta prodhojnë këtë frut në vendin e tyre. Trendi i eksportit të shalqinit në Europë ka qenë përgjithësisht pozitiv ndër vite. Prodhuesit nga vende të tilla si Spanja, Turqia, Greqia, Italia dhe Maroku janë eksportuesit kryesorë të shalqinjve në tregjet Europiane. Spanja, në veçanti, ka qenë një aktor i rëndësishëm në tregun Europian të eksportit të shalqinit. Vitin e kaluar, 27 vendet e BE-së importuan rreth 510,000 ton shalqi nga vendet jo anëtare të BE-së, kryesisht nga Maroku, që përbën më shumë se gjysmën e këtyre vëllimeve (271,000 ton). Kështu, eksportet Marokene të shalqinit në BE ishin katër herë më të larta se ato me origjinë nga Turqia dhe gati tetë herë më të larta se ato nga Brazili apo Kosta Rika.

Faktorët që ndikojnë në tendencën e eksporteve të shalqinit në Europë

Sezonaliteti. Shalqini prodhohet dhe konsumohet kryesisht gjatë stinës së verës. Kërkesa për kulturen e shalqinit në Europë rritet gjatë kësaj kohe, duke çuar në importe më të larta. Planifikimi i prodhimit për të respektuar kontratat paraprake në volume, varietete dhe standarte janë çështje e rëndësishme.

Shije dhe cilësi. Konsumatorët Europianë shpesh kanë pritshmëri të larta për shijen, cilësinë dhe freskinë. Prodhuesit dhe eksportuesit duhet të sigurojnë që ky produkt të përmbushë këto standarde për të ruajtur një trend pozitiv në eksporte.

Çmimi dhe konkurrueshmëri. Çmimi i shalqinit luan një rol vendimtar në përcaktimin e trendit të eksporteve. Konkurrueshmëria midis vendeve eksportuese mund të ndikojë në pjesën e tregut dhe vëllimet e eksportit.

Marrëveshjet dhe rregulloret tregtare. Marrëveshjet dhe rregulloret tregtare ndërmjet vendeve eksportuese dhe importuese mund të ndikojnë në trendin e eksportit. Tarifat, kuotat dhe masat sanitare dhe fitosanitare, pra standartet, janë disa nga faktorët që mund të ndikojnë në eksportet e shalqinit në Europë.

Vendet potenciale për prodhimin e shalqinit të sezonit të hershëm në Europë

Disa vende Europiane janë të njohura për prodhimin e shalqinjve të sezonit të hershëm. Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se renditjet specifike dhe nivelet e prodhimit mund të ndryshojnë nga viti në vit për shkak të faktorëve të tillë si kushtet e motit, praktikat bujqësore dhe dinamikat e tregut.
Spanja ka qenë tradicionalisht një nga prodhuesit kryesorë të shalqinit të sezonit të hershëm në Europë. Rajone të tilla si Almeria, Murcia dhe Valencia kanë klimë të favorshme që lejojnë kultivimin dhe vjeljen e hershme të shalqinit, duke furnizuar tregun Europian me prodhime të hershme të sezonit ku produkti merr vlerë te shtuar. Vende të tjera si Greqia dhe Italia janë gjithashtu prodhues të rëndësishëm të shalqinit të sezonit të hershëm. Greqia, veçanërisht në rajone të tilla si Kreta dhe Thesalia, përfiton nga një klimë e butë mesdhetare që mbështet kultivimin e hershëm të shalqinit. Varieteti i prodhuara nga fermerët grekë, jo vetëm që konsumohet në vend, por eksportohet edhe në vende të ndryshme të botës. Tregjet kryesore të eksportit nga Greqia përfshijnë vendet fqinje në Ballkan, si dhe vendet Europiane si Gjermania, Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe Holanda. Në mënyrë të ngjashme, rajonet jugore të Italisë, duke përfshirë Sicilinë dhe Puljen, kanë kushte të përshtatshme për prodhimin shalqinit të sezonit të hershëm. Turqia është një tjetër lojtar kryesor në tregun Europian të varietetit të hershëm.
Vlen të përmendim që për të qenë sa më shumë konkurrues, Shqipëria ka nevojë të përmisojë kalendarin prodhues. Kjo nisur nga fakti se vendet fqinje si Greqia përfitojnë nga klima dhe agroteknika duke aksesuar tregun në mesin e muajit Maj, gjë që i siguron të ardhura të larta. Shqipëria në krahasim me Greqinë, akseson tregun në fund të muajit Maj.

Maroku është shfaqur gjithashtu si një prodhues potencial i shalqinit të sezonit të hershëm në Europë. Vendndodhja gjeografike dhe klima e vendit lejojnë mbjelljen e hershme dhe eksportin e mëvonshëm në tregjet Europiane.

Ka Europa kërkesë për shalqi pa fara?

Evidencat tregojnë që ka një kërkesë të konsiderueshme për shalqi pa fara në Europë. Shalqini pa fara ka fituar popullaritet tek konsumatorët për shkak të komoditetit dhe lehtësisë së konsumimit.
Shalqinjtë pa fara kanë disa përparësi, duke përfshirë ëmbëlsinë dhe strukturën e tyre të qëndrueshme, si dhe jetëgjatësinë e tyre. Ata shpesh konsiderohen më të dëshirueshëm për konsum të freskët, duke i bërë të kërkuar në tregjet Europiane.

Për të plotësuar kërkesën për shalqinj pa fara, shumë vende Europiane kanë rritur kultivimin e këtyre varieteteve, ku përfshihen vende si Spanja, Greqia, Italia, Turqia dhe rajone të tjera të njohura për prodhimin e bostanoreve.
Prodhuesit kanë investuar gjithashtu në kërkime dhe zhvillim për të përmirësuar varietetet e shalqinit pa fara, duke u fokusuar në faktorë të tillë si shija dhe cilësia. Varietetet pa fara kanë një çmim më të lartë për shkak të rritjes së kërkesës dhe komoditetit të tyre, megjithatë shalqinjtë me fara vazhdojnë të kenë segmentin e tyre të tregut dhe bazën e konsumatorit.

Çfarë standardi duhet të plotësojnë eksportet e produkteve bujqësore nga vendet e Ballkanit drejt vendeve Europiane dhe në veçanti kultura e shalqinit?

Gjatë eksportimit të produkteve bujqësore nga vendet e Ballkanit në vendet Europiane, duhet të përmbushen disa standarde dhe kërkesa për të siguruar përputhjen me rregulloret e Bashkimit Europian (BE) dhe pritshmëritë e tregut. Këtu janë disa standarde kryesore që eksportuesit duhet të marrin parasysh:

· Vendet e Ballkanit që aspirojnë të eksportojnë produkte bujqësore në vendet Europiane duhet t'u përmbahen rregulloreve dhe standardeve të BE-së. Këto përfshijnë pajtueshmërinë me rregullat e BE-së për sigurinë ushqimore dhe higjienën, kërkesat e etiketimit dhe kufijtë e mbetjeve të pesticideve.

· Certifikimi Global G.A.P. (Good Agricultural Practices) është një standard i njohur ndërkombëtarisht për prodhimin bujqësor. Certifikimi me Global G.A.P. demonstron respektimin e kritereve të sigurisë ushqimore, nivelin e mbetjeve, qëndrueshmërisë dhe gjurmueshmërisë, të cilat vlerësohen shumë në tregjet Europiane.

· Standardet e cilësisë dhe klasifikimit. Tregjet Europiane shpesh kanë standarde specifike të cilësisë dhe klasifikimit për produktet bujqësore. Plotësimi i këtyre standardeve siguron që produktet të përmbushin nivelet e dëshiruara të cilësisë dhe të klasifikohen në mënyrë korrekte.

· Paketimi dhe etiketimi. Paketimi duhet të jetë i përshtatshëm për produktin specifik, duke siguruar freski, mbrojtje dhe pajtueshmëri me paketimin dhe rregulloret e etiketimit të BE-së. Etiketat duhet të përfshijnë informacion të saktë për produktin, origjinën, prodhuesin dhe çdo certifikatë të kërkuar.

· Kërkesat fitosanitare. Vendet e Ballkanit që eksportojnë produkte bujqësore në Europë duhet të jenë në përputhje me rregulloret fitosanitare të BE-së. Kjo përfshin sigurimin që produktet të jenë pa dëmtues, sëmundje ose ndotës dhe të pajisur me certifikatën përkatëse standarte.

· Gjurmueshmëria dhe dokumentacioni. Krijimi i një sistemi të fuqishëm gjurmueshmërie është thelbësor, duke mundësuar gjurmimin e produkteve nga pika e origjinës deri në destinacionin përfundimtar. Eksportuesit duhet të ofrojnë dokumentacionin e nevojshëm, duke përfshirë certifikatat e origjinës, certifikatat fitosanitare, faturat dhe dokumentet e transportit.

· Kufijtë e mbetjeve dhe nivelet maksimale. Pajtueshmëria me kufijtë e lejuar të mbetjeve (MRL) për pesticidet dhe ndotësit e tjerë është thelbësore. Produktet e eksportuara duhet të testohen laboratikisht për t'u siguruar që ato përmbushin standardet e BE-së ne lidhje me MRL.

· Qëndrueshmëria dhe certifikimi organik. Konsumatorët Europianë vlerësojnë produktet bujqësore të qëndrueshme dhe organike. Marrja e certifikimit organik ose përmbushja e standardeve të qëndrueshmërisë mund të rrisë tregtueshmërinë e produkteve.